Bazylika Matki Bożej Aniołów i Męczenników

Wnętrze Bazyliki Matki Bożej Anielskiej

(Santa Maria degli Angeli e dei Martiri
  Piazza della Repubblica)
  Godziny otwarcia: 7 - 19:30)

Opodal dworca Termini, gdzie dziś znajduje się Plac Republiki z urokliwą Fontanną Najad, na przełomie III i IV wieku n.e., za czasów imperatora Dioklecjana (284-305) wzniesiono w Rzymie największe łaźnie - mogły ponoć gościć zarazem 3000 osób. Jednakże już w V wieku, wcześniej gęsto zamieszkana dzielnica, opustoszała i wraz z nią opustoszały również Termy Dioklecjana, które stopniowo przeobraziły się w ruiny. W XVI wieku ksiądz wizjoner, Antonio del Duca przekonał papieża Piusa IV o konieczności poświęcenia kultowi aniołów dawnych term, przy których budowie zginęły męczeńsko tysiące prześladowanych przez Dioklecjana chrześcijan. Stąd wezwanie kościoła: Matki Bożej, Aniołów i Męczenników. Na krótko przed śmiercią Michał Anioł, niewiele zmieniając, przeobraził imponujące ruiny pogańskich term w chrześcijańską świątynię.

Wnętrze bazyliki jest rezultatem osiemnastowiecznej interwencji Luigiego Vanvitellego, ale pomimo przeróbek z łatwością można w dzisiejszej Bazylice odczytać struktury starożytnych term. Wykonane przez Igora Mitoraja drzwi wejściowe - przedstawiają sceny Zwiastowania i Ukrzyżowania - są oskrzydlone ścianami termalnego calidarium (w termach - pomieszczenie z gorącą wodą), wprowadzają do kruchty - tepidarium (ciepłe pomieszczenie pośrednie) i wreszcie do głównej nawy kościoła - frigidarium (chłodne pomieszczenie centralne). Dzisiejsze wnętrze wciąż ozdabiają te same, kolosalne, idealnie zachowane starożytne kolumny z czerwonego granitu o białych korynckich kapitelach. Z przeciwnej strony, na zewnątrz kościoła znajduje się ściana natatio (zimny basen), którego miejsce zajęły zabudowania i dziedzińce dawnego klasztoru kartuzów, dziś należące do Museo Nazionale Romano.
Wiele spośród obrazów bogato dekorujących nawę i ołtarze to oryginały, których mozaikowe kopie zdobią Bazylikę św. Piotra. Jest między nimi również oryginał Św. Sebastiana Domenichina z ołtarza, pod którym spoczywa św. Jan Paweł II.
Posadzkę głównej nawy ukośnie przecina tzw. Linia Klementyńska - rzymska linia południkowa z misternie inkrustowanymi znakami zodiaku. Jej odsłonięcia, w obecności papieża Klemensa XI, dokonała królowa Marysieńka Sobieska. Ten fakt upamiętnia jedna z mosiężnych tabliczek tuż obok Linii. Głosi ona: Maria Kazimiera, żona króla polskiego, w dziewiętnastoletnim okresie obrotu słońca i księżyca, w Rzymie naznaczyła w roku 1702, za Klemensa XI. Druga tabliczka upamiętnia dzień 12 września, datę wiktorii wiedeńskiej, jako... niewysłowioną dla chrześcijan radość, z powodu odniesionego przez Jana III, króla polskiego zwycięstwa nad Turkami pod Wiedniem 1683 roku, za panowania Innocentego XI. Trzecia zaś tabliczka odnosi się do króla Augusta IIISasa. Plac przed Bazyliką Matki Bożej Anielskiej powstał w XIX wieku i nazywano go Piazza Esedra, ponieważ okalające go półokrągłe budynki powtarzają kształt eksedry Term Dioklecjana.